Khi làm công việc lập trình, hay nghiên cứu, có thể sẽ đến 1 lúc nào đó bạn gặp phải thuật ngữ có tên AJAX. Đây có phải là ngôn ngữ lập trình? Một nền tảng phần mềm? Một ứng dụng web? Câu trả lời lại không nằm trong các khái niệm ở trên. Hãy cùng Pho Tue Software Solutions tìm hiểu nhé!

Vậy chính xác AJAX là gì?

AJAX là thuật ngữ viết tắt từ Asynchronous JavaScript and XML, AJAX mô tả một tập hợp các kỹ thuật lập trình được sử dụng để xây dựng các website và ứng dụng web. Theo 1 số nhà phát triển web và giảng viên đại học, cách tốt nhất để hiểu AJAX là bắt đầu với việc xác định mục đích cụ thể của nó trong quy trình phát triển web. Chức năng cốt lõi của AJAX là cập nhật nội dung web một cách bất đồng bộ (A của Asynchronous trong AJAX), có nghĩa là trình duyệt web của người dùng không cần phải tải lại toàn bộ trang web khi chỉ một phần nhỏ nội dung trên trang cần thay đổi mà thôi.

Một trong những ví dụ phổ biến nhất về cập nhật bất đồng bộ là tính năng "Google Suggest" của Google. Khi bạn nhập 1 truy vấn tìm kiếm vào thanh tìm kiếm Google, trang Google sau đó sẽ tự động cung cấp các tùy chọn đã hoàn tất trong lúc bạn nhập, đó là khi AJAX thực hiện chức năng của nó. Nội dung trên trang thay đổi (trong trường hợp này là các tùy chọn được điền tự động trong thanh tìm kiếm) mà không cần phải mở lại trang thủ công (điều khiến Google Suggest trở nên không còn cần thiết).

 

Các tính năng như Google Suggest là một phần cơ bản của trình duyệt web hiện đại, và điều này cho thấy mức độ quan trọng của AJAX trong phát triển web. Ngoài Google Suggest, AJAX còn thường được sử dụng để cập nhật các tính năng như thanh status và notification, online form, các chuyên mục nhận xét, khảo sát và lấy ý kiến đánh giá. Vậy thì cụ thể những phần J và X trong AJAX sẽ đảm nhận vai trò gì và 2 thành phần này có thể cập nhật không đồng bộ như thế nào?

JavaScript và XML

Như đã đề cập ở trên, J trong AJAX là viết tắt của JavaScript. JavaScript là một loại ngôn ngữ kịch bản – hay ngôn ngữ lập trình, được sử dụng để tự động hóa các trình tự của website, do đó, các nhà phát triển web không phải lập trình riêng từng trường hợp các trình tự xuất hiện trên một trang. Trong trường hợp của JavaScript, yếu tố này được đặc biệt sử dụng để tạo, thêm và quản lý nội dung trang web động. Nói cách khác, sau khi sử dụng các ngôn ngữ đánh dấu như HTML và CSS để tạo và hiển thị các tính năng web tĩnh (tiêu đề, phông chữ, đoạn văn, v.v.), JavaScript sẽ được sử dụng để kiểm soát các tính năng cần phải cập nhật theo thời gian thực ngay trong lúc khách truy cập đang xem trang (có thể kể đến trình tự tương tác, đồ họa animation, scrolling video, trình phát audio tự động, v.v.). Do JavaScript cho phép việc cập nhật nội dung trang mà không cần người xem tải lại toàn bộ trang theo cách thủ công, nên nó là một thành phần quan trọng để cập nhật không đồng bộ trong AJAX.  

X trong AJAX là XML (Extensible Markup Language). Đúng như tên gọi, XML là một ngôn ngữ đánh dấu, có nghĩa là nó cùng một nhóm với các ngôn ngữ như HTML và CSS. Ngôn ngữ đánh dấu là ngôn ngữ lập trình được sử dụng để chú giải cho các thành phần của web document, từ đó cung cấp  hướng dẫn cho web browsers về cách hiểu, xử lý và hiển thị trang web, tương ứng với văn bản thực tế được hiển thị trên trang. Trong khi HTML và CSS tập trung vào hướng dẫn cách hiển thị nội dung trang (đoạn văn, tiêu đề, phông chữ, màu sắc, v.v.), XML được sử dụng để chuyển dữ liệu lưu trữ trên trang tới các trình duyệt xem chúng. Các hệ thống máy tính riêng lẻ thường không tương thích với nhau và sẽ không thể hiểu hoặc tương tác với dữ liệu được định dạng bởi một hệ thống khác. 

XML cho phép các nhà phát triển loại bỏ trở ngại này bằng cách lưu trữ dữ liệu ở định dạng văn bản thuần túy giữa các XML tag. Bằng cách này, XML cung cấp 1 cách thức để lưu trữ, di chuyển và chia sẻ dữ liệu mà không phụ thuộc vào một phần mềm hoặc hệ thống phần cứng cụ thể nào (1 yếu tố quan trọng trong internet, nơi dữ liệu cần luôn sẵn sàng và có thể hiểu được trên tất cả các nền tảng phần mềm và phần cứng ). RSS feed - Các web feed dạng đăng ký cho phép người dùng truy cập nội dung từ blog và các nguồn tin tức khi chúng được cập nhật theo thời gian thực được xây dựng bằng XML và là một ví dụ về khả năng chia sẻ dữ liệu thực tế của ngôn ngữ. Nhưng làm thế nào XML kết hợp với JavaScript để tạo thành AJAX? 

 

AJAX hoạt động như thế nào?

JavaScript và XML kết hợp với nhau để thực hiện cập nhật bất đồng bộ thông qua sử dụng XMLHttpRequest object. Khi người dùng truy cập website có sử dụng AJAX để tối ưu và xảy ra các hành động theo kịch bản (người dùng tải trang, nhấp vào nút, điền vào biểu mẫu, v.v.) JavaScript sẽ tạo một XMLHttpRequest object, sau đó chuyển dữ liệu trong định dạng XML giữa trình duyệt web (chương trình đang được sử dụng để xem trang web) và máy chủ web (phần mềm hoặc phần cứng lưu trữ dữ liệu trang web). XMLHttpRequest object sẽ gửi 1 yêu cầu dữ liệu trang cần cập nhật đến web server, server xử lý yêu cầu, phản hồi được tạo ở server-side và gửi lại cho trình duyệt, sau đó sử dụng JavaScript để xử lý phản hồi và hiển thị trên màn hình là nội dung cập nhật.

Tóm gọn lại: JavaScript tự động hóa quá trình cập nhật, yêu cầu nội dung cập nhật được định dạng bằng XML giúp dễ hiểu hơn và JavaScript một lần nữa tham gia vào để refresh nội dung liên quan cho người dùng đang xem trang. Cần lưu ý rằng kỹ thuật AJAX sẽ bỏ qua phần dữ liệu trang bên ngoài và chỉ xử lý các yêu cầu về thông tin cập nhật và bản thân các thông tin cập nhật đó mà thôi. Và trọng tâm tính hiệu quả của AJAX chính là ở đây, nhờ vậy các trang web và ứng dụng sử dụng AJAX sẽ nhanh hơn và phản hồi người dùng tức thời hơn.

Có thể học AJAX như thế nào?

Mặc dù bản thân các ngôn ngữ JavaScript và ngôn ngữ đánh dấu khi học trên các lớp học trực tiếp sẽ là tốt nhất, nhưng việc kết hợp các kỹ năng đó với nhau và thành thạo kỹ thuật AJAX có thể dễ dàng thực hiện thông qua các hướng dẫn trực tuyến. Các tài nguyên web cung cấp miễn phí hướng dẫn AJAX - nhưng không giới hạn - gồm có:  Ud Udacity, jQuery, Webucator và Code School. Hãy nhớ rằng, nếu bạn đã học JavaScript, HTML và XML hoặc ngay cả khi bạn đang trong quá trình học, AJAX chỉ đơn giản là một phương pháp kết hợp các kỹ năng đó với nhau trong 1 khóa học nhiều giờ, trái ngược với việc học một kỹ năng hoàn toàn mới. Và khi nói đến công việc của 1 web developer, dành thời gian để trau dồi và tăng tốc với kỹ thuật AJAX cũng rất xứng đáng. Mặc dù không phải là một kỹ năng độc lập, AJAX là một kỹ thuật rất phổ biến và là chìa khóa để phát triển front end, bất cứ khi nào bạn dành thời gian làm quen với nó, kết quả nhận lại được sẽ tăng lên tương ứng với cấp số nhân.